Dlaczego młody człowiek zaczyna pisać książki? Powodów jest pewnie wiele. Jedno jest pewne – Henryk Syska znalazł w sobie tę potrzebę i zdolności, żeby przez większość życia przelewać na papier swoją wiedzę i przemyślenia. Miał szczęście do dobrych pedagogów, którzy umieli dostrzec potencjał w wiejskim chłopcu z biednej rodziny. Od dzieciństwa dużo czytał. Pierwsze wiersze pisał jako uczeń. Za swój debiut Syska uznawał oddany do druku w 1938 roku tekst „Droga do Krzyżewa”. Zaraz po wojnie publikował artykuły w „Zielonym Sztandarze”, „Wsi”, „Zdroju”. Został redaktorem czasopisma „Chłopski Zew”. Napisał wraz z Anną Kamieńską słuchowisko radiowe o tematyce ludowej pt. „Chata mazurska”. Jednak myślał o czymś większym, poważniejszym. Jak sam twierdził, bał się zaszufladkowania jako wiecznie „dobrze się zapowiadający” pisarz. Zaczął pisać książki. W 1949 roku zostały wydane aż trzy: „Od Kmiotka do Zarania”, „Przez walkę do zwycięstwa” i „Tomasz Nocznicki”. Pierwsze publikacje dotyczyły głównie ruchu ludowego, a sam autor był jego czynnym działaczem. W kolejnych książkach zaczął pisać także o regionie, z którego pochodził. Henryk Syska nigdy nie odcinał się od swoich korzeni. Przeciwnie, przez całe życie uważał się za Kurpia. Urodził się w zaścianku szlacheckim w Damiętach, ale jego rodzice pochodzili z Kurpiowszczyzny. Autor, mimo że przez całe dorosłe życie mieszkał w dużych miastach – Warszawie i Olsztynie – bardzo często powracał do regionu swojego dzieciństwa. Postawił sobie za cel dokumentację i popularyzację historii i obyczajów kurpiowskich. Później doszła do tego tematyka związana z Warmią i Mazurami. Wśród książek jego autorstwa są m.in. „Nad błękitną moją Narwią”, „Kurpik siedzi w lesie”, „Od Pułtuska do Myszyńca”, „Obleciałem Kurpie-Gocie”, a także „Sosny mazurskiej cień”, „Scalone pogranicze” czy „Rozmaitości z nad Łyny”. Pozostawił bardzo bogaty dorobek pisarski, sięgający 60 pozycji książkowych.
W bieżącym roku mija setna rocznica urodzin i dwudziesta śmierci Henryka Syski. Z tej okazji ogłoszono Rok Henryka Syski w Ostrołęce. Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce, Miejska Biblioteka Publiczna w Ostrołęce oraz Stowarzyszenie Przyjaciół Bibliotek i Książki wspólnie zaplanowały szereg działań mających na celu przypomnienie wspaniałego pisarza, który zawsze był bardzo związany z naszym regionem. Pozostawił tu wielu przyjaciół ceniących jego twórczość, ale także kochających jego samego.
Sytuacja związana z panoszącą się pandemią koronawirusa spowodowała przesunięcie naszych planów, ale wiele z nich, miejmy nadzieję, uda się zrealizować. Pod koniec ubiegłego roku pozyskaliśmy do zbiorów Muzeum Kultury Kurpiowskiej duży zbiór pamiątek po Henryku Sysce. W tym roku planujemy otwarcie wystawy poświęconej pisarzowi, a także ponowną publikację jednej z jego książek „O czarne wody Narwi” wzbogaconą o ilustracje materiałami pochodzącymi z naszych zbiorów.
Julian Żebrowski, Portret Henryka Syski, 1961 r., flamaster, nr inw. MKK/S/1748
