Barbara Kalinowska, „Romuald Zerych (1888–1964). Rzeźbiarz niezapamiętany”

Barbara Kalinowska, „Romuald Zerych (1888–1964). Rzeźbiarz niezapamiętany”

Pod koniec 2019 roku Muzeum Kultury Kurpiowskiej wydało książkę autorstwa Barbary Kalinowskiej „Romuald Zerych (1888–1964). Rzeźbiarz niezapamiętany”. To pierwsze monograficzne opracowanie o autorze pomnika szarży Bema i współautorze pomnika mauzoleum w Ostrołęce. Autorka wykorzystała nieznane dokumenty z archiwum rzeźbiarza, przebadała zasoby archiwów oraz zawartość prasy i zaprezentowała twórczość artysty od okresu sprzed pierwszej wojny światowej po lata 60. XX wieku. Część z przywołanych w biografii prac można było zobaczyć na wystawie „W świecie rzeźb Romualda Zerycha”, otwartej w czerwcu ubiegłego roku, o której szerzej napisaliśmy na stronie internetowej muzeum.

Oprócz ostrołęckich realizacji pomnikowych Romuald Zerych stworzył również kilka innych. Jednym z nich jest monument powstały podczas pierwszej wojny światowej w Budziszynie, gdzie artysta przebywał w niewoli niemieckiej jako jeniec rosyjski. Jest również autorem pomnika Elizy Orzeszkowej w Grodnie, odsłoniętego w 1929 roku oraz w popiersia tejże pisarki w Warszawie, zrealizowanego w 1958 roku. Na warszawskiej Woli, na elewacji kościoła pw. św. Wawrzyńca, znajduje się również tablica jego autorstwa poświęcona gen. Józefowi Sowińskiemu. Nie wszystkie projekty pomników doczekały się realizacji. Warto w tym miejscu przywołać choć jeden z nich – przejmujący w swym wyrazie pomnik Cudu nad Wisłą. Rzeźbiarz stworzył go w piątą rocznicę wojny 1920 roku. Przedstawiał sylwetę Chrystusa powstrzymującego ręką rosyjską nawałę. Zerych jest również autorem wielu pomników nagrobnych, w tym pomnika na grobowiec Wacława Gąsiorowskiego – znanego powieściopisarza. W okresie międzywojennym, szczególnie w latach 20., Romuald Zerych to nade wszystko twórca szeregu rzeźb, które często wystawiał i za które niejednokrotnie był nagradzany. Inną pasją artysty był rysunek, który w pewnych okresach jego życia wręcz zdominował twórczość artysty. W latach 30. XX wieku Zerych włączył się aktywnie w życie kolonii artystycznej w Krzemieńcu na Wołyniu. Zaangażował się także w akcję popularyzowania sztuki polskiej na Kresach, czemu służyły tzw. wystawy okrężne albo ruchome. Romuald Zerych to również twórca żywo zaangażowany w życie artystyczne stolicy okresu międzywojennego. Po drugiej wojnie światowej należał do Grupy „Zachęta”. Jego bogaty życiorys artystyczny warto uzupełnić też działalnością w zakresie konserwacji rzeźb przed 1939 rokiem: w kościele pw. Karola Boromeusza w Warszawie, figury Matki Bożej na dziedzińcu Liceum Krzemienieckiego, domu Pod Okrętem w Warszawie. Był też w gronie rzeźbiarzy, którzy po drugiej wojnie światowej podjęli trud przywracania świetności bądź odtwarzania zabytków Warszawy. Jego dziełem jest np. statua wyobrażająca Medycynę w Ogrodzie Saskim czy rzeźba Młodego Rzymianina na tympanonie elewacji ogrodowej Pałacu Krasińskich, a także liczne elementy rzeźbiarskich detali w Pałacu Branickich, w Pałacu w Wilanowie, w Łazienkach Królewskich i innych obiektach w stolicy, ale również poza nią.

Wiele miejsca w tej książce poświęcono realizacjom pomnika szarży Bema czy pomnika mauzoleum w Ostrołęce, odsłaniając nieznane dotąd fakty oraz fotografie. W książce autorka próbuje znaleźć odpowiedź, dlaczego artysta, uczeń m.in. prof. Xawerego Dunikowskiego, rzeźbiarz o bogatym dorobku został zapomniany.