WIELKANOCNE PISANKI

WIELKANOCNE PISANKI

Jednym z najważniejszych symboli okresu świąt Wielkanocnych oraz nieodłącznym atrybutem świątecznego stołu są jajka. Niemal we wszystkich kulturach i religiach, także tych starożytnych, jajo jest symbolem odradzającego się życia i nowego początku. Najstarsze odnalezione barwione jajka pochodzą z Mezopotamii. Zwyczaj ich malowania znany był także w czasach cesarstwa rzymskiego. W religii katolickiej i prawosławnej jajko związane jest z motywem zmartwychwstania Chrystusa i nadzieją na życie wieczne. Uważane jest za symbol ukrytego jeszcze życia i odradzania się w przyrodzie; stąd też łączy się je ze Zmartwychwstaniem Pana Jezusa – Jego zwycięstwem nad śmiercią. Jajko, oprócz chleba, wędliny i soli stało się obowiązkowym składnikiem „święconego”. Do VIII wieku do święcenia zanoszono tylko jajka, dopiero później w Europie ustala się zwyczaj święcenia również innych pokarmów, w Polsce rozpowszechniony od XIV wieku.

W mitologii słowiańskiej i polskich wierzeniach ludowych jajka mają moc kreatywną oraz moc przekazywania ukrytych w nim sił natury. Malowane na różne kolory i poświęcone w kościele w Wielką Sobotę miały zastosowanie w wiosennych obrzędach wegetacyjnych, rolniczych i hodowlanych oraz w tradycyjnym lecznictwie. W pierwszy dzień Świąt Wielkanocnych zakopywano jaja w skiby pól i grządki ogrodów aby pobudzić ziemię do rodzenia, wydmuszki i skorupki pisanek wieszano na gałęziach drzew owocowych aby odstraszyć szkodniki i spowodować urodzaj owoców. Skorupki pisanek dodawano do karmy kurom, aby się dobrze niosły. Wierzono, że poświęcone i zakopane pod węgłem budowanego domu zapewnią szczęście i pomyślność jego mieszkańcom. Obmycie się w wodzie z naczynia na dnie którego leżała pisanka, zapewnić miało urodę i powodzenie w miłości. Jajko toczone po ciele chorego leczyło z gorączki i zaziębienia. Pisankami rodzice chrzestni obdarowywali swoich chrześniaków, a panny kawalerów. Dawane w podarunku stanowiły dowód życzliwości, sympatii i miłości.

Początkowo jajka były tylko kraszone, czyli malowane na czerwono. Ten kolor symbolizuje krew – esencję życia, zwycięstwo, triumf. Potem malowano jajka również na zielono – kolorem symbolizującym odradzającą się przyrodę, życie, wychodzenie z zimowego letargu – oraz na żółto. To z kolei nawiązanie do słońca i symboliki solarnej. Dopiero z czasem zaczęto stosować różne techniki zdobnicze.

W Kurpiowskiej Puszczy Zielonej wykonuje się pisanki dwiema technikami: pisania woskiem i skrobania. Tradycyjnym sposobem barwienia jajek było używanie barwników roślinnych: wywar z łupin cebuli, kory dębowej, ziaren i pędów żyta, owsa, pszenicy, bazi topoli, kory leszczyny czy też mchu. Dzisiaj farby naturalne zastępują barwniki syntetyczne sprzedawane w sklepach. Najpopularniejszym i najstarszym sposobem zdobienia jaj jest technika batikowa czyli pisanie woskiem. Polega na malowaniu wzorów pisakiem (patyczek z osadzoną na końcu szpilką), maczanym w roztopionym wosku. Stosuje się motywy mogące powstać z prostych elementów: przecinka, kropki i linii. Następnie zanurza się jajko w barwniku po czym ściera wosk i otrzymuje biały wzór na barwnym tle. Na pisankach kurpiowskich widać motywy stylizowanych kwiatów, liści, wachlarzy, gwiazdeczek, kurzych łapek, rozetek innych wzorów geometrycznych. Inną techniką zdobienia jajek jest skrobanie – dekorowanie jaja techniką rytowniczą. Na ufarbowanym jajku ostrym narzędziem (nożyk, szpilka, żyletka) wyskrobuje się przeróżne wzory. Jajka skrobane charakteryzują się dużą precyzją wykonania, są swoistymi dziełami sztuki. Niektórzy potrafią tą techniką wykonać tradycyjne wzory wycinanek (leluje, gwiazdy).

W Kurpiowskiej Puszczy Białej jaja oklejano sitowiem i skrawkami kolorowej włóczki. Z sitowia wydobywa się biały rdzeń, który jest giętki i elastyczny daje się układać na powierzchni jajka w różne faliste i łamane linie. Powierzchnie jajka smaruje się klejem wykonanym z mąki i wody. Na tak przygotowanej skorupce formuje się z białego rdzenia sitowia za pomocą drewnianego patyczka różnorodne linie przełamując wzór kolorową włóczką, najczęściej czerwoną i zieloną.

Piękne kurpiowskie pisanki można zobaczyć najczęściej podczas Niedzieli Palmowej w Łysych.