Ludność żydowska zamieszkiwała Ostrołękę od początków XIX wieku do drugiej wojny światowej. W 2024 roku mija 85. rocznica wypędzenia Żydów z Ostrołęki przez niemieckich okupantów. Mimo, iż przez ponad wiek stanowili ważną część populacji miasta i jego okolic, współcześnie, zarówno w przestrzeni miejskiej, jaki i w świadomości ludzkiej, nie zachowało się wiele śladów wieloletniej koegzystencji.

W mieście funkcjonowały liczne instytucje i organizacje o charakterze religijnym, edukacyjnym, politycznym, kulturalnym czy charytatywnym. Wyznawców skupiała duża synagoga, spalona podczas pierwszej wojny światowej, bet ha-midrasz pełniący funkcję domu modlitwy, a także miejsca spotkań i nauki oraz kilka modlitewni, znajdujących się przeważnie w prywatnych domach. Społecznością zarządzała Gmina, na czele której stał rabin i zarząd. W Ostrołęce działało kilka bibliotek, bank, klub sportowy, a także liczne sklepy oraz zakłady rzemieślnicze i usługowe. Na obrzeżach ówczesnego miasta znajdował się cmentarz żydowski, na którym chowano również mieszkańców okolicznych miejscowości.

Celem wystawy „Nieobecni” jest przybliżenie religii i kultury ludności wyznania mojżeszowego, a także przywrócenie pamięci o dawnych ostrołęczanach. Na ekspozycji będzie można zobaczyć m.in. archiwalia, fotografie, przedmioty kultowe, a także pamiątki życia codziennego.

Kuratorka i autorka scenariusza wystawy: Joanna Zyśk
Opracowanie graficzne wystawy: Magdalena Krystianiak-Tomczak
Montaż wystawy: Andrzej Żebrowski

Fragment wiersza Izraela Szterna „To się zdarzy” w wykonaniu Tomasza Samsela.

Wystawa ze zbiorów:
Archiwum Państwowego w Białymstoku,
Muzeum Podlaskiego w Białymstoku, Muzeum Mazowieckiego w Płocku,
Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN,
Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie,
Muzeum Regionalnego w Pułtusku,
Muzeum Historycznego w Przasnyszu,
Muzeum Domu Rodziny Pileckich w Ostrowi Mazowieckiej,
Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce,
Muzeum Północno-Mazowieckiego w Łomży,
Narodowego Archiwum Cyfrowego,
Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu,
Żydowskiego Instytutu Historycznego,
Miejskiej Biblioteki Publicznej,
oraz osób prywatnych.

Wystawa czynna od 5 lutego do 24 marca 2024 r.

Na fotografii tytułowej bet ha-midrasz w Ostrołęce, fot. H. Poddębski, źródło: NAC.