Twórczość Kraszewskiego odegrała dużą rolę w kształtowaniu literackiej wizji  powstania, szczególnie obrazki historyczne, które wydawał pod pseudonimem Bogusława Bolesławity. Były to: Dziecię Starego Miasta (1863), Szpieg (1864), Moskal (1864), Para czerwona (1865), My i oni (1865) oraz Żyd (1866). Także bogata publicystyka wpływała na opinię publiczną w kraju i zagranicą oraz podsycała zainteresowanie dramatycznymi wydarzeniami. 

 Powstanie Saloniku było możliwe dzięki uprzejmości Janusza Kobylińskiego, który udostępnił naszemu muzeum swoją wspaniałą kolekcję „kraszewianów” z wielką pieczołowitością gromadzoną od wielu lat. Na ekspozycji mogliśmy pokazać tylko niewielką jej część m.in. medale i plakiety z podobizną Kraszewskiego wydawane z różnych okazji, czasopisma z relacjami z pogrzebu pisarza w Krakowie w 1887 roku, pocztówki i książki.

W uzupełnieniu ekspozycji znalazły się muzealia pochodzące ze zbiorów Muzeum Romantyzmu w Opinogórze (medaliony, wizytownik Kraszewskiego) i Muzeum Kultury Kurpiowskiej: dziewiętnastowieczne makaty z Buczacza, świeczniki Frageta, obrazy – Jeźdźcy w tle krajobrazu pędzla Jana Perdzyńskiego, Portret kobiety V. Kabatha, a także akwarela anonimowego autora Powstaniec 1863 r.

W pierwszej sali wystaw czasowych zaprezentowaliśmy czternaście prac Artura Grottgera pochodzących z teki Wieczory zimowe, wydanej  w Wiedniu w 1892 roku. Są to heliograwiury o tematyce powstańczej: Pielgrzym, W ogrodzie saskim (Warszawa 1861), Pod murem więzienia, Na bagnety, Pościg, Podczas bitwy, Obrona epizod z bitwy pod Małogoszczą V.1863, Ciosanie krzyża, Po walce, Przygody wojenne, W drodze na Sybir, Pochód na Syberię, W „minach”, W Syberii. Teka Wieczory zimowe, to jedno z nielicznych dzieł artysty, jakie powstały już po powrocie z Wiednia na Podole.

  W drugiej sali zwiedzających wita dama w czerni symbolizująca okres żałoby narodowej, ogłoszonej w 1861 roku po krwawo stłumionych przez wojska carskie manifestacjach patriotycznych. Przed nią umieszczone zostały wizerunki weteranów, niegdyś powstańców. Jest to nawiązanie do słynnego obrazu A. Grottgera Pożegnanie powstańca. Tu także umieszczono siedemnaście nazwisk i biogramy dowódców oddziałów powstańczych walczących na terenach Puszczy Białej i Zielonej na czele z Zygmuntem Padlewskim, naczelnikiem wojennym województwa płockiego operującym na tym terenie z dużym oddziałem, w składzie którego byli również Kurpie. To on dowodził w bitwie pod Myszyńcem 9 marca 1863 roku. 

Tu też jest część poświęcona weteranom powstania styczniowego, traktowanym z wielką  estymą w II Rzeczypospolitej. Widzimy więc wiekowych bohaterów powstania w charakterystycznych mundurach podczas uroczystości zakończenia budowy Kopca Marszałka Piłsudskiego na Sowińcu w Krakowie, na spotkaniu w Domu Weterana na Pradze, czy podczas herbatki u Marszałkowej Piłsudskiej. Wśród nich można zobaczyć zdjęcia stuletniego Adama Wojciechowskiego z Wojciechowic będącego w czasie insurekcji styczniowej m.in. naczelnikiem wywiadu i żandarmerii na powiaty łomżyński i ostrołęcki. Interesująca jest fotografia, pochodząca ze zbiorów Muzeum Kultury Kurpiowskiej, przedstawiająca Elżbietę Tabeńską, która wraz ze swoją młodszą o dziesięć lat siostrą Antoniną za działalność czynną w partii Ludwika Narbutta została zesłana na ciężkie roboty na Syberię. O Elżbiecie nie mamy więcej informacji. O dalszych losach jej siostry dowiadujemy się z nekrologu zamieszczonego w Kurierze Warszawskim 7 grudnia 1920 r.

 Antonina w drodze na zesłanie poślubiła Edwarda Krzywda-Łazowskiego – ostrołęczanina, także skazanego za działalność w powstaniu styczniowym. Edward  nie wrócił do kraju, zmarł w guberni smoleńskiej w 1888 roku. Antonina, po śmierci męża, po powrocie z zesłania prowadziła ożywioną działalność społeczną. Zmarła w Częstochowie w Zakładzie św. Antoniego.

Na wystawie znajduje się też dokumentacja badań terenowych prowadzonych przez pracowników muzeum w trakcie przygotowań do wystawy. Przedstawiono materiał fotograficzny dokumentujący mogiły powstańcze oraz upamiętnienia bitew i potyczek na terenie Puszczy Białej i Zielonej i ich okolicach. Fotografie opatrzone opisami starć oddziałów powstańczych z wojskami carskimi, informacjami o dacie i okolicznościach powstania, inskrypcjach, architekturze pomników, a także tekstami źródłowymi dotyczącymi bohaterów prezentowanych miejsc, stanowią ciekawy materiał do indywidualnego zwiedzania i refleksji nad wydarzeniami 1863 roku.    

Uchyliliśmy rąbka tajemnicy i pokazaliśmy także działalność muzealników od kuchni warsztatowej, m.in. umieszczając na wystawie kilka kart roboczych opracowanych do objazdu terenowego. 

Na wystawie można prześledzić natężenie walk w czasie trwania powstania w Puszczy Białej i Zielonej na specjalnie przygotowanych: wykresie – osi czasowej i tabeli. 

Uzupełnieniem jest mapa ścienna Królestwa Polskiego z 1863 roku wydrukowana w Zakładzie Artystyczno-Litograficznym A. Dzwonkowskiego i S-ki w 1863 roku oraz dwie grafiki z emblematem orła Królestwa Polskiego i Rosji przedstawiające dodatkowo uzbrojenie i umundurowanie wojsk polskich i rosyjskich pochodzące z Le monde illustré.

Każdy ze zwiedzających może mieć swój udział w tworzeniu wystawy. Z przygotowanych biogramów powstańców styczniowych można wybrać jeden i zapisać go na Tablicy Pamięci. W ten sposób złożyć hołd bohaterom powstania styczniowego. 

 

Scenariusz i komisariat: Barbara Kalinowska i Grażyna Talarek

Oprawa plastyczna: Joanna Litwa

Fotografie: Andrzej Wiśniewski, Barbara Kalinowska, Grażyna Talarek

 

Wystawa ze zbiorów:

Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce

Muzeum Romantyzmu z Opinogóry

Kolekcji Janusza Kobylińskiego 

Zbiorów prywatnych rodziny Wojciechowskich

 

Wystawa czynna: 2 lutego – 15 kwietnia 2013 roku

Salonik Kraszewskiego zwiedzać można do 3 marca 2013 roku

 

Zapraszamy do obejrzenia ekspozycji w Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce, przy placu gen. J. Bema 8.