Kilka dni temu obchodziliśmy 158. rocznicę wybuchu powstania styczniowego – najdłużej trwającego polskiego zrywu niepodległościowego. W porównaniu z powstaniem kościuszkowskim czy listopadowym walki rozpoczęto w znacznie trudniejszych warunkach (brak armii regularnej, niedostateczne uzbrojenie i wyszkolenie powstańców). Mimo to w trakcie 15 miesięcy walk stoczono ok. 1200 potyczek, a przez szeregi partyzanckie przeszło ok. 200 tys. ochotników.
Powstańcy zapłacili wysoką cenę za wyzwanie rzucone caratowi. Ok. 20 tys. ludzi poległo w walkach, 35–40 tys. – zesłano, 10 tys. – udało się na emigrację na Zachód.
Największym „sukcesem” powstania było nadanie chłopom ziemi. Dzięki tej zmianie pokolenie włościan urodzone po uwłaszczeniu mogło aktywnie włączyć się w życie polityczne i społeczne narodu polskiego.
Chociaż na Polaków spadły surowe represje, to społeczeństwo stosunkowo szybko dźwignęło się z klęski. Trzy ostatnie dekady XIX wieku to na ziemiach Królestwa znaczny wzrost przemysłu i urbanizacji. To także czas rozwoju czytelnictwa polskiego – fundamentu tożsamości narodowej.
Pamięć o wydarzeniach powstania styczniowego utrwalano w literaturze, obrazach i pieśniach. Te ostatnie były szczególnie ważne. Jak zauważył prof. Stefan Kieniewicz: „wyśpiewywano je w gronie rodzinnym i przyjacielskim, po wsiach i miastach, przekazując następnemu pokoleniu słowa i melodię, a wraz z nimi także – ideę.
Ideę nieodpartej potrzeby zrzucenia obcego jarzma, »wybicia się na niepodległość«. Ideę, która pozostawała wierna testamentowi Kościuszki, programom Wielkiej Emigracji, manifestom Rządu Narodowego, że mianowicie droga do niepodległości prowadzi poprzez realizowanie wolności obywatelskich i sprawiedliwości społecznej”.

Przy tej okazji chcielibyśmy zaprezentować znajdującą się w zbiorach MKK rycinę z francuskiego czasopisma „Le Monde Illustré” z 1863 r., przedstawiającą symboliczne powstanie styczniowe.

Types et costiumes de l’armee polonaise, „Le Monde Illustré”, nr 311, 28.03.1863 r., nr inw. MKK/H/1988