Sala „Wycinanka kurpiowska” prezentuje od genezy do bogactwa wariantów jedną z najbardziej znanych i rozpoznawalnych dziedzin sztuki Kurpiów. Celem ekspozycji jest ukazanie zmian zachodzących w formie wycinanki, wynikające m.in. z funkcji, jaką pełniły w danym czasie. Wybrane na wystawę obiekty stanowią niewielką część bogatej kolekcji ze zbiorów Muzeum Kultury Kurpiowskiej.
Ekspozycja składa się z dwóch części. Pierwsza ukazuje początki wycinankarstwa oraz najstarsze jego formy (wycinanki, które funkcjonowały w oryginalnym wnętrzu – na ścianach izby – i były wyrazem upodobań estetycznych mieszkańców wsi). Najcenniejsze obiekty pochodzą z lat trzydziestych XX wieku. Druga część wystawy prezentuje dokonania indywidualne twórców (charakterystyczne dla nich ornamenty i rozwiązania kompozycyjne). Wśród wycinanek dominują dwie podstawowe formy: leluje i gwiazdy – nazywane też kołami. Do wystawy wybrano ponad sto obiektów. Są one reprezentatywne dla tej dziedziny twórczości i pozwalają na uchwycenie fenomenu wycinanki kurpiowskiej, którym – według autora wystawy – jest zachowanie klasycznych form przy jednoczesnym bogactwie ornamentów i indywidualnych rozwiązań kompozycyjnych. Zgromadzone obiekty uzupełniają fotografie przedstawiające ozdobione wycinankami wnętrza izb mieszkalnych oraz artystów z ich narzędziem pracy, czyli nożycami do strzyżenia owiec. Film archiwalny „W kurpiowskiej chacie” z 1961 roku prezentowany na wystawie jest jednym z niewielu produkcji pokazujących technikę tworzenia wycinanki i prezentujących najwybitniejsze artystki kurpiowskie. W tej części ekspozycji został zaaranżowany warsztat twórczy z nożycami do strzyżenia owiec, którymi wycinanki wykonuje się do dzisiaj. Tajemnica cięcia drobnego i misternego ornamentu tkwi właśnie w wyglądającym nieco topornie i masywnie narzędziu. Dziś wycinanka nie zdobi już wnętrz mieszkalnych. Zyskała zupełnie inne przeznaczenie. Stała się znakiem tożsamości i symbolem regionu kurpiowskiego. Pozostaje jednak nadal przykładem rytmicznego powiązania ornamentu z formą, co dla niektórych badaczy jest przejawem głębokich wartości piękna. Wycinanka pozostaje dziełem sztuki, a wycinankarstwo jest domeną indywidualnych twórców w ramach cech stylowych regionu.
Kurator i autor scenariusza wystawy: Maria Samsel
Projekt aranżacji: Leszek Sokoll
Wycinanki ze zbiorów: Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce
Film ze zbiorów: Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego
Fotografie ze zbiorów: Muzeum Północno-Mazowieckiego w Łomży, Narodowego Archiwum Cyfrowego oraz zbiorów prywatnych Czesławy Kaczyńskiej
Autorzy fotografii: Bolesław Deptuła, Stefan Deptuszewski, Zbyszko Siemaszko
Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury oraz środków Samorządu Województwa Mazowieckiego.
