Stworzenie pierwszej szopki przypisuje się św. Franciszkowi z Asyżu, który w 1223 roku zbudował ją w pustelni Greccio. Z kolei za moment narodzin szopki ludowej uważa się rok 1736, kiedy to biskup Teodor Czartoryski wydał zakaz wystawiania w kościołach jasełek ruchomych, dopuszczając jedynie szopki nieruchome i nieme (tzw. szopki kościelne).

Zakaz wydany przez biskupa Czartoryskiego mógł się wydać kontrowersyjny, jednakże nie był bezpodstawny. Od średniowiecza przedstawienia jasełkowe zaczęły ulegać przekształceniom. Do jasełek wprowadzony został ruch, do żłóbka zaczęły przybywać coraz to nowe postacie świeckie, a obok wątków biblijnych pojawiły się zabawne scenki rodzajowe, tudzież sceny nawiązujące do wydarzeń historycznych. Przybywający na takie spektakle tłum zachowywał się swobodnie, głośno i niesfornie, a próby uspokojenia rozbrykanych widzów prowadziły czasami do zamieszek. Zamiast na modlitwę ludzie przybywali, by czerpać przyjemność z jasełkowego widowiska, w którym pojawiały się sceny pijaństwa, bójek, tańców etc.

Po wydaniu zakazu lud nie zaprzestał wystawiania jasełek, prezentowano je poza kościołem, na ulicach i rynkach, w związku z czym szopka zmieniła swoją formę. Szopka ludowa (kolędnicza) początkowo przybrała kształt budynku z otwartą niszą, z czasem przekształconego w budowlę kościelną z bogato zdobioną fasadą z pinaklami, wieżami i ozdobnymi kopułami. Kukiełki szopkowe ukazywały się w okienkach i drzwiach, w późniejszym etapie rozwoju szopki kolędniczej przesuwane były w otworze wyciętym w podłożu konstrukcji. Pojawiały się także nowe postacie oraz personifikacje: baba, Żyd, czarownica, druciarz, szewc, śmierć, diabeł etc. i zagościły już na dobre.

1977, Klag Józef, Tarnów, Kukiełka „Diabeł” z szopki ludowej, Nr inw. MOO/E/847